Buổi chiều cuối năm 2023, gió mùa về, mưa phùn bay mù mịt, chúng tôi trên chuyến xe Hồ Xuân Hương, dạt dào cảm xúc đi về Quỳnh Đôi (huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An) để tham gia tour du lịch văn hóa mới “Làng cá gỗ - sau ánh hào quang”.
Bí ẩn làng Quỳnh
Cũng không hiểu vì sao, một ngôi làng cổ (khai cơ năm 1378), đầy tiềm năng, miền văn hiến xứ Quỳnh Lưu, đậm chất văn hóa thế này mà bây giờ mới bắt đầu làm du lịch. Quỳnh Đôi xưa là một vùng đất ngập mặn cây hoang, cỏ dại giáp sông Mai. Người làng Quỳnh Đôi kể, năm 1378, ông Hồ Kha giao cho con trai trưởng là Hồ Hồng cùng với ông Nguyễn Thạc và ông Hoàng Khánh cùng nhau đến đây khai cơ, lập ấp đặt tên là “Thổ Đôi Trang”. Ba họ: Hồ, Nguyễn, Hoàng cũng là ba đại tộc ở làng Quỳnh Đôi. Tới năm 1528, làng đổi tên Thổ Đôi thành làng Quỳnh Đôi, nay là xã Quỳnh Đôi.
Sách Từ Thổ Đôi Trang đến xã Quỳnh Đôi của Hồ Sĩ Giàng với nhiều thông tin khiến ngôi làng nổi tiếng này càng thêm kỳ bí. Cách đây khoảng trên 600 năm, Quỳnh Đôi là một vùng đất nước mặn bồi tụ đang trong quá trình ngọt hóa, động vật và thực vật mới bắt đầu phát triển. Làng Quỳnh không có núi, nhưng bốn phía đều có núi hướng về. Đứng ở giữa trông về bốn phía, núi Quy Lĩnh hình cái bảng, gọi là bảng giáp ở xã Quỳnh Bảng; núi Hiền Hoa gọi là bảng canh ở xã Quỳnh Hậu; núi Yên Mã hình yên ngựa ở xã Quỳnh Bá; núi Trụ Hải hình cái tán ở xã Quỳnh Tùng; núi Nga Mi hình đôi lông mày ở xã Diễn Hùng, Diễn Châu; Hòn Thoi ở xã Quỳnh Giang; hòn Bút ở xã Quỳnh Ngọc; phía Đông làng có dòng Mai Giang uốn khúc, chảy ra cửa Quèn.
Thế đất, thế núi, thế sông ấy khiến người Quỳnh Đôi tin rằng, đây là nơi đất lành chim đậu, đem lại sự hưng thịnh cho việc học hành (hình nghiên bút, bảng, cờ, trống), cho việc xông pha chinh chiến (hình yên ngựa), cho nghề dệt (hình thoi) và phụ nữ xinh đẹp (hình đôi lông mày). Nhận thức tâm linh thuở đó làm cho người làng Quỳnh dựa vào những cảnh vật thiên nhiên ấy như một điểm tựa, trợ lực về tinh thần, nuôi dựng ý chí, phấn đấu vươn lên trong học tập, khổ luyện mà thành tài. Quả đúng, mảnh đất “địa linh nhân kiệt” này đã sản sinh cho xứ Nghệ, cho đất nước bao bậc hiền tài.
Chuyến về Quỳnh Đôi lần này, tôi may mắn được đồng hành cùng Thiếu tướng Hồ Sỹ Hậu, Phó Chủ tịch Hội đồng họ Hồ Việt Nam, người đã nhiều lần được gặp Bác Hồ. Sinh ra trong gia đình có truyền thống cách mạng ở làng khoa bảng Quỳnh Đôi, ông Hồ Sỹ Hậu từ nhỏ đã theo cha lên chiến khu Việt Bắc nên có may mắn được gần, có những kỷ niệm suốt đời không thể quên với Bác. Trên chuyến xe từ Hà Nội về Nghệ An hôm đó, ông Hồ Sỹ Hậu kể cho chúng tôi nghe rất nhiều câu chuyện cảm động về Bác Hồ, về làng Quỳnh Đôi, về dòng họ Hồ.
Làng Quỳnh bữa đó như có hội. Người dân đổ ra cổng làng đón khách. Làng quê bừng sáng, đẹp đẽ dưới bầu trời đông trở gió. Cổng làng Quỳnh uy nghi bề thế, vừa mang nét truyền thống, vừa hiện đại, với hình ảnh “cá chép vượt vũ môn”, thể hiện tinh thần của người làng Quỳnh chịu khó, chịu thương, vượt khó thành danh. Dưới cổng làng đó, những người con làng Quỳnh đã kể về thời niên thiếu của Bác Hồ ở làng qua tiểu phẩm Người đã về đây. Khi ấy Bác (cậu bé Nguyễn Sinh Cung) mới 13 tuổi và anh trai Nguyễn Sinh Khiêm theo cha là cụ phó bảng Nguyễn Sinh Sắc về Quỳnh Đôi gặp các sĩ phu Nghệ Tĩnh bàn vận nước, lưu lại nhà cụ Cử Tư (Hồ Sỹ Tư). Tiểu phẩm ấy dù ngắn, lời thoại không nhiều nhưng cảnh ba cha con ông Nguyễn Sinh Sắc cúi đầu cảm tạ bà con làng Quỳnh lúc từ biệt thì vô cùng xúc động. Nhiều người đứng quanh tôi đều lặng đi và rơi nước mắt khi nghe trẻ con, người lớn làng Quỳnh kể câu chuyện ngắn ngủi của Người ở đây với chất giọng Nghệ ngọt ngào, sâu lắng, thắm đượm nghĩa tình và đầy cảm xúc.
Bình luận